Θεσμική χρεοκοπία

Analyst Team

Oι δημοκρατικοί, καθώς επίσης οι κρατικοί Θεσμοί της Ελλάδας, δεν μπορούν να θεωρηθούν αποτελεσματικοί, συγκρινόμενοι με αυτούς στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες – οπότε, παράλληλα με τη διαγραφή χρέους, απαιτείται η εξυγίανση τους

«Ενώ η αποτυχημένη εγχείρηση ευρίσκεται σε εξέλιξη, με τον ασθενή να κινδυνεύει να πεθάνει από στιγμή σε στιγμή, οι γιατροί μέσα και έξω από το χειρουργείο διαπληκτίζονται, ασχολούμενοι με τις αιτίες που θα προκαλέσουν το θάνατο του. Παράλληλα, προσπαθούν να καθυστερήσουν το μοιραίο – οι μεν για να μην ακολουθήσει μία μεγάλη επιδημία, ενώ οι δε χωρίς καμία πειστική συνταγή για την επιβίωση του».

Η Ελλάδα βρίσκεται ακόμη μία φορά στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, έχοντας «υποτροπιάσει» – απειλούμενη με μία οικονομική καταστροφή, ολοκληρωτική αυτή τη φορά, η οποία φαίνεται πως δεν θα αργήσει να συμβεί.
Σύμφωνα δε με τη διεθνή κοινή γνώμη, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί με τη βοήθεια της χειραγώγησης της εκ μέρους ορισμένων ΜΜΕ, ο χαρακτήρας των Ελλήνων, η ιδιομορφία τους καλύτερα (φοροφυγάδες, τεμπέληδες κοκ.), είναι αυτή που εμποδίζει την έξοδο της χώρας τους από την κρίση – ενώ θεωρείται ανόητα ως το μοναδικό κράτος που δυσχεραίνει την οικονομική εξέλιξη, καθώς επίσης την πρόοδο της Ευρωζώνης.
Οι ίδιοι οι Έλληνες ενοχοποιούν τις προηγούμενες κυβερνήσεις τους, τον εαυτό τους, κυρίως δε το ευρώ για τα προβλήματα της χώρας τους – με το ποσοστό αυτών που πιστεύουν πως η λύση είναι η επιστροφή στη δραχμή, να αυξάνεται συνεχώς. Γνωρίζουν φυσικά πως, κάτω από τις σημερινές προϋποθέσεις, η έξοδος από το ευρώ θα ήταν συνώνυμη με την απόλυτη καταστροφή – αφού η χώρα θα χρεοκοπούσε ακαριαία, με χιλιάδες ανθρώπους των χαμηλότερων εισοδηματικών τάξεων να οδηγούνται στο ικρίωμα.
Συνδέοντας όμως ανεύθυνα την έξοδο από το ευρώ με την μονομερή αθέτηση της εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων της χώρας τους, οι οποίες με βάση τις υπογραφείσες συμβάσεις (PSI) δεν μπορούν να μετατραπούν σε δραχμές, θεωρούν πως είναι δυνατόν να τα καταφέρουν – χωρίς φυσικά να γνωρίζουν «λεπτομέρειες», όπως το τι θα συνέβαινε με το ιδιωτικό εξωτερικό χρέος, με τις τράπεζες, με τις καταθέσεις, με το ΑΕΠ, με τα έσοδα του δημοσίου, με τις εισαγωγές των βασικών προϊόντων διατροφής, με τα φάρμακα, με τα καύσιμα κοκ.
Υπάρχουν όμως και κάποιοι άλλοι, οι οποίοι προσπαθούν να δώσουν μία αντικειμενική, ψύχραιμη απάντηση, όσον αφορά τις αιτίες των προβλημάτων της Ελλάδας – μέσω της διερεύνησης των Θεσμών της, καθώς επίσης των κοινωνικών και οικονομικών δομών που «παράγουν» οι συγκεκριμένοι αυτοί Θεσμοί.
Στόχος τους είναι να επιδιώξουν τη θεραπεία αφού προηγηθεί, ως οφείλει, η σωστή διάγνωση – χωρίς να πεθάνει ο ασθενής. Στα πλαίσια αυτά (πηγή: F&W) τα εξής:
.

Το θεμελιώδες πρόβλημα των Θεσμών

Μία πρώτη διαπίστωση είναι το ότι οι δημοκρατικοί, καθώς επίσης οι κρατικοί Θεσμοί της χώρας (κοινοβούλιο, Δικαστήρια, εφορίες, πολιτικά κόμματα, δημόσιες υπηρεσίες, εργατικά συνδικάτα κλπ.), δεν μπορούν να θεωρηθούν αποτελεσματικοί και αποδοτικοί - συγκρινόμενοι με τους αντίστοιχους στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες.
Ειδικότερα, η συνειδησιακή υπευθυνότητα τους απέναντι στο σύνολο της κοινωνίας είναι ελάχιστα εξελιγμένη – ενώ τόσο η δημόσια διοίκηση, όσο και οι πολιτικοί, δεν απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη των Πολιτών.
Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη μη ομαλή, ελαττωματική, ανορθολογική λειτουργία των «κοινωφελών υπηρεσιών» όπως, για παράδειγμα, του φορολογικού συστήματος της χώρας – το οποίο, επειδή δεν είναι «ανταποδοτικό» (οι φόροι που πληρώνονται δεν επιστρέφονται στους Πολίτες, με τη μορφή των αντίστοιχων δημοσίων υπηρεσιών), δεν γίνεται όσο θα έπρεπε σεβαστό από τους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να προσπαθούν δυστυχώς να το παρακάμψουν, με διάφορα τεχνάσματα.
Αναποτελεσματικές και μη αποδοτικές είναι επίσης οι κρατικές επιχειρήσεις όπως, για παράδειγμα, η ΔΕΗ, ο ΟΣΕ, η ΔΕΠΑ κοκ. – ενώ η διαφθορά, καθώς επίσης η ανεπαρκής, υπερβολική γραφειοκρατία, διογκώνουν ακόμη περισσότερο τα προβλήματα της χώρας.
Η κατάσταση αυτή δεν έχει σχέση βέβαια με την ιδιαιτερότητα ή με τον κακό χαρακτήρα των Ελλήνων, αλλά με τα «στάδια εξέλιξης» των δημοσίων Θεσμών – οι οποίοι απολαμβάνουν μία περιορισμένη έως ελάχιστη «νομιμοποίηση» στις συνειδήσεις των Πολιτών, λόγω των οδυνηρών ιστορικών εμπειριών της χώρας.
Ειδικότερα, η Ελλάδα ανεξαρτητοποιήθηκε ως κράτος το 1821, μετά από πολλούς αιώνες υποδούλωσης, σε έναν λαό χαμηλού επιπέδου και διαφορετικής θρησκείας. Στη συνέχεια ακολούθησαν εμφύλιοι πόλεμοι, πολιτικές αναταραχές, παγκόσμιες συρράξεις, κατοχή εκ μέρους άλλων κρατών, η δικτατορία του 1967/74, καθώς επίσης η επιστροφή της δημοκρατίας – η οποία όμως χαρακτηριζόταν από την απόλυτη κυριαρχία ορισμένων πλούσιων οικογενειών.
Από οικονομικής πλευράς, τα μισά χρόνια μετά την απελευθέρωση της η Ελλάδα ήταν χρεοκοπημένη, με όλα όσα δεινά κάτι τέτοιο συνεπάγεται. Επομένως, οι Θεσμοί της χώρας δεν κατάφεραν ποτέ να εξελιχθούν, ενώ οι Πολίτες της δεν μπόρεσαν ποτέ να τους εμπιστευθούν – με αποτέλεσμα να αποτελούν σήμερα τη βασική αιτία των προβλημάτων της.
.

Το λάθος της υιοθέτησης του ευρώ

Η επόμενη διαπίστωση είναι το ότι η Ελλάδα, λόγω ακριβώς των αδύναμων Θεσμών της, δεν έπρεπε να είχε υιοθετήσει το ευρώ – με τα προβλήματα τουλάχιστον που έχει το κοινό νόμισμα, ακόμη και σήμερα. Η είσοδος της στην Ευρωζώνη λοιπόν, σε συνδυασμό με τους νοσηρούς Θεσμούς της, είναι αυτή που προκάλεσε την καταστροφή της χώρας.
Εν τούτοις, κατά τα πρώτα χρόνια της εισόδου της, τα «μηνύματα» ήταν εντελώς διαφορετικά – αφού η Ελλάδα επιτύγχανε εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης, οι οποίοι ήταν υψηλότεροι από πολλές άλλες χώρες. Στο γράφημα που ακολουθεί φαίνεται η μέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της από το 1999 έως το 2007, σε σχέση με αυτήν ορισμένων άλλων χωρών – με πρώτη την Ιρλανδία (πηγή: IMF, F&W).
.

.
Περαιτέρω, τα επιτόκια δανεισμού της χώρας, μετά την είσοδο της στην Ευρωζώνη, μειώθηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό – όπου τα βραχυπρόθεσμα ήταν σχεδόν ίσα με αυτά της Γερμανίας (0,2% το 2004, όπως φαίνεται από το γράφημα που ακολουθεί).

Επομένως, ήταν πολύ εύκολος και φθηνός μαζί ο δανεισμός τόσο του ιδιωτικού, όσο και του δημοσίου τομέα της – γεγονός στο οποίο οφείλεται ο υψηλός ρυθμός ανάπτυξης της, καθώς επίσης η σημερινή της κατάρρευση, από τις εντελώς αντίθετες συνθήκες που επικρατούν.
.

.
Συνεχίζοντας, αυτό που εκείνη την εποχή φαινόταν ως επιτυχία, ήταν ουσιαστικά η πρώτη πράξη του δράματος που βιώνει η Ελλάδα σήμερα – αφού το χαμηλό ύψος των επιτοκίων δανεισμού, ήταν το αποτέλεσμα της μαζικής εισροής ξένων κεφαλαίων στη χώρα, μέσω των οποίων χρηματοδοτούνταν τα συνεχώς υψηλότερα «δίδυμα ελλείμματα» της (όπως συνέβη στην ασιατική κρίση).
Η Ελλάδα δεν ήταν ασφαλώς η μοναδική χώρα της Ευρωζώνης, η οποία είχε τη συγκεκριμένη εξέλιξη, αφού κάτι ανάλογο συνέβαινε στην Ιρλανδία, στην Ισπανία κοκ. – με τη διαφορά ότι σε αυτές τις χώρες υπερχρεώθηκε ο ιδιωτικός τομέας, ενώ στην Ελλάδα ο δημόσιος.
Η αιτία του κακού βέβαια δεν ήταν η Ελλάδα ή η Ισπανία, αλλά η ΕΚΤ – η οποία είχε υιοθετήσει μία πολιτική χαμηλών επιτοκίων, για να βοηθήσει μία και μόνο χώρα: τη Γερμανία που, λόγω του ασθενούς τότε ρυθμού ανάπτυξης της, θεωρούταν ως το «άρρωστο μέλος της Ευρώπης».
.

Η αδυναμία αντιμετώπισης των ανισορροπιών

Η τρίτη διαπίστωση είναι το ότι μία χώρα, με αδύναμους έως νοσηρούς Θεσμούς, μπορεί να επιτύχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, εάν χρηματοδοτούνται από αυξημένες εισροές κεφαλαίων – οι οποίες κάνουν εφικτή την υπερχρέωση της.
Η ανάπτυξη όμως αυτή αποτελεί ταυτόχρονα τη βασική αιτία της καταστροφής της – επειδή, λόγω των αδύναμων Θεσμών της, δεν έχει τη δυνατότητα να καταπολεμήσει τις ανισορροπίες που νομοτελειακά προκαλεί η ανάπτυξη, ειδικά εάν είναι μέλος της Ευρωζώνης. Ειδικότερα τα εξής:
(α)  Για να μειωθεί το δημόσιο χρέος σε λογικά επίπεδα, χωρίς μία περεταίρω διαγραφή, απαιτούνται σκληρά μέτρα λιτότητας – επομένως, μία πολιτική που περιορίζει την ανάπτυξη.
Η πολιτική όμως αυτή είναι πάρα πολύ προβληματική, εάν δεν επιβοηθείται από άλλους συντελεστές, έτσι ώστε να «απαλύνεται» η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης ή η ύφεση – όπως η υψηλή παραγωγικότητα, το λειτουργικό επιχειρηματικό και φορολογικό πλαίσιο, οι νεωτερισμοί κοκ. Με δεδομένες τις παραπάνω θεσμικές και λοιπές αδυναμίες της Ελλάδας, το ΑΕΠ της κατέρρευσε – οπότε ήταν και είναι αδύνατος ο περιορισμός του δημοσίου χρέους.
(β)  Λόγω της ύφεσης/μειωμένης ζήτησης στην εγχώρια αγορά, οι ελπίδες περιορισμού του χρέους και διατήρησης της ανάπτυξης επικεντρώνονται στις εξαγωγές – στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και ο τουρισμός. Κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει τη μείωση της πραγματικής ισοτιμίας του νομίσματος (υποτίμηση) – η οποία δεν είναι εφικτή για μία χώρα της Ευρωζώνης (ενώ η σημερινή πτώση του ευρώ συνέβη πολύ καθυστερημένα).
Αυτό που απομένει λοιπόν είναι η «εσωτερική υποτίμηση», μέσω της μείωσης των μισθών και των τιμών – η οποία όμως επιδεινώνει το χρέος, αφού αυξάνεται σε όρους αγοραστικής αξίας (πόσο μάλλον ο αποπληθωρισμός, στον οποίο βυθίστηκε η χώρα).
Η επιβολή τώρα υψηλότερων φόρων σε χαμηλότερα εισοδήματα, για να εξισορροπήσουν τα μειωμένα έσοδα του δημοσίου λόγω της πτώσης του ΑΕΠ, αποτέλεσε τη χαριστική βολή για την οικονομία της χώρας.
Εκτός αυτού οι εξαγωγές δυσχεραίνουν, επειδή όλες οι άλλες χώρες της νομισματικής ένωσης επιδιώκουν ακριβώς το ίδιο – συμπεριλαμβανομένης δυστυχώς της Γερμανίας.
(γ)  Το αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν να βυθιστεί η Ελλάδα σε μία ύφεση άνευ προηγουμένου, συγκρίσιμη μόνο με αυτήν των Η.Π.Α. το 1929 – από την οποία δεν θα κατάφερναν ποτέ να εξέλθουν ούτε οι Ηνωμένες Πολιτείες, εάν δεν μεσολαβούσε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος.
Επομένως, η απαίτηση να τα καταφέρει η Ελλάδα, όταν απέτυχαν όλες οι άλλες χώρες στο παρελθόν, βυθιζόμενες σε ανάλογες κρίσεις, ακόμη και όταν είχαν τη νομισματική τους κυριαρχία όπως οι Η.Π.Α., είναι ουτοπική – εάν όχι κακοπροαίρετη και κακεντρεχής.
(δ)  Τόσο το βάθος, όσο και η διάρκεια της οικονομικής κρίσης, δεν υπονομεύουν μόνο τη σταθερότητα της Οικονομίας αλλά, επίσης, αυτήν της Πολιτικής – ενώ οδηγούν σε συνεχείς αλλαγές κυβερνήσεων, σε λαϊκές εξεγέρσεις, σε μαζικές εκροές των καταθέσεων εκτός του χρηματοπιστωτικού συστήματος κοκ.
Εάν η Ελλάδα δεν ήταν μέλος της Ευρωζώνης, οι εκροές θα είχαν ως αποτέλεσμα την υποτίμηση του νομίσματος - αφού η κεντρική τράπεζα θα υποχρεωνόταν να εκδίδει νέα χρήματα. Επειδή όμως δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, προκλήθηκε μία απειλητική κρίση ρευστότητας, η οποία αυξάνει ακόμη περισσότερο τους σοβαρούς κινδύνους αστάθειας – με ανυπολόγιστα αποτελέσματα για την κοινωνική ειρήνη και συνοχή.
(ε)  Επειδή η χώρα δεν έχει τη δική της κεντρική τράπεζα, η οποία θα είχε τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει τυχόν μαζικές τραπεζικές επιθέσεις, εγγυώμενη τις καταθέσεις των Πολιτών, οι εκροές αυξάνονται συνεχώς - έως εκείνη τη στιγμή που θα καταστεί υποχρεωτική η επιβολή περιορισμών στην ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων.
.

Επίλογος

Θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε πολλά άλλα, τα οποία καθιστούν σχεδόν αδύνατη την καταπολέμηση της ελληνικής κρίσης. Εν τούτοις, από τα παραπάνω τεκμηριώνεται πως τα προβλήματα της Ελλάδας είναι μεγαλύτερα και πιο επείγοντα, συγκριτικά με τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης

Φυσικά η Ελλάδα δεν είναι η μοναδική χώρα που αντιμετωπίζει το φάντασμα της χρεοκοπίας –  ενώ μία από τις βασικότερες αιτίες είναι η ανισορροπίες που έχουν δημιουργηθεί εντός της Ευρωζώνης, οι οποίες επιβαρύνουν όλα τα κράτη. Στα πλαίσια αυτά, θεωρούμε ανόητο να ενοχοποιείται η Ελλάδα για τα τεράστια προβλήματα της νομισματικής ένωσης, πόσο μάλλον να αναζητούνται οι αιτίες στις ιδιαιτερότητες των Ελλήνων.

Αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα σήμερα, είναι αφενός μεν η διαγραφή ενός μεγάλου μέρους του χρέους της, σε συνδυασμό με αναπτυξιακά μέτρα, αφετέρου η εξυγίανση των Θεσμών της, με σοβαρές μεταρρυθμίσεις – επειδή, εάν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, η χώρα θα βυθιστεί ξανά στην κρίση, ακόμη και αν της χαριστούν όλα τα χρέη.

Analyst Team

© Copyright 2015 — Analyst.gr. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση / αναπαραγωγή περιεχομένων του παρόντος website με οποιοδήποτε τρόπο χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια των εκδοτών.