Οι Αέρηδες στην Πλάκα από Ναός του Αιόλου «Τεκές των ανέμων»

Αρχαίο μνημείο, με το πρωτοπόρο στην εποχή του ρολόϊ του Κυρρήστου, που έγινε επί τουρκοκρατίας τεκές των Δερβίσηδων…

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη
Προσφάτως, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης,  άνοιξε για το κοινό το ρολόϊ του Κυρρήστου, οι γνωστοί «Αέρηδες της Πλάκας» με συμβολισμούς σε κάθε πλευρά του, των ανέμων, με ονομασίες ανάλογα με την κατεύθυνση τους. Η ονομασία του ωρολογίου προέρχεται από τον δημιουργό Ανδρόνικο Κυρρήστου, που πήρε το όνομα του από την πόλη που γεννήθηκε, την Κύρρο της Συρίας.
 Η ίδρυση του ανάγεται στον Α΄ αιώνα μ.Χ. , είναι μαρμάρινο οκτάπλευρο, διαμέτρου 7,95 και ύψους 12,10 μ. με στυλοβάτη, ο οποίος αποτελείται από τρείς βαθμίδες, ενώ οι είσοδοι  έφεραν παραστάσεις με δύο κορινθιακούς κίονες που έχουν καταπέσει. Η οροφή έχει σχήμα οκτάεδρου χαμηλής πυραμίδος στην οποία στέκεται χάλκινος Τρίτων που κρατεί ρηπίδα, η οποία ανάλογα με την φορά του ανέμου περιστρέφεται και δείχνει την κατεύθυνση του.
Το ρολόϊ , που ονομάστηκε  αργότερα «Ναός του Αιόλου» ( από εκεί ξεκινά και η οδός Αιόλου εως τα Χαυτεία), πληροφορούσε τους Αθηναίους για τις ώρες. Το πυργοειδές κτίριο που ήταν στην μεσημβρινή πλευρά, περιείχε δεξαμενή την οποία τροφοδοτούσε το κοντινό υδραγωγείο, ίχνη του οποίου σώζοντα ακόμα. Η δεξαμενή αυτή έφερε νερό στο εντός του κτιρίου υδραυλικό ωρολόγιο που έδειχνε τις ώρες. Αυτή λοιπόν ήταν η κυρία χρησιμότης του ωρολογίου κατά την αρχαιότητα. Είχε διακοσμηθεί  στο άνω διάζωμα και έφερε διάφορες συμβολικές παραστάσεις σε κάθε μια από τις οκτώ πλευρές. Οι παραστάσεις ήταν ανάγλυφες  και εικόνιζαν τους ανέμους κατά τον εξής τρόπο. Προς το βόρειο μέρος υπήρχε ο Βορράς, προς το βορειοανατολικό ο Καικίας, προς τον ανατολή ο Απελιώτης, νοτιοανατολικά ο Εύρος, προς την μεσημβρία ο Νότος,  νοτιοδυτικά ο Λίψ, δυτικά ο Ζέφυρος και  βορειοδυτικά ο Σκίρρων. Από τις ονομασίες αυτές επλανήθησαν οι μεταγενέστεροι και μετονόμασαν  το Ωρολόγιο του Κυρρήστου σε… Ναό του Αιόλου.

Τον καιρό της Τουρκοκρατίας, το Ωρολόγιο μεταβλήθηκε σε τεκέ όπου οι Δερβίσηδες λάτρευαν τον Μωάμεθ. Και όπως μας πληροφορούν περιηγητές: «όλοι εκάθηντο σταυροπόδι και κυκλικώς εις την στρογγύλην αίθουσα του Ανδρονικείου και εγένοντο  διδαχαί αλλά  και  είδος θρησκευτικών διασκεδάσεων υπό των Δερβίσηδων και των πιστών. Ένας σοφός ανέπτυσσε κάποιο ιερό θέμα για τον  βίον και τα θαύματα του Καράμπαμπα και οι λοιποί έκαμαν ποικίλες επιδοκιμασίες και μορφασμούς, πάντοτε σιωπηλοί. Η διδαχή ετελείωσε, ακούγονται τώρα  θρησκευτικά άσματα συνοδευόμενα από ένα ντέφι. Τα άσματα ενθουσιάζουν, ένας ενθουσιασμένος  σηκώνεται έξαλλος, τον ακολουθεί δεύτερος και αρχίζουν να χορεύουν. Κάποιος κτυπά παλαμάκια, ρυθμίζων, ενθαρρύνων και ξεκουράζων αυτούς. Μετ’ ολίγον, ως υπό την επίδρασιν  κάποιας μυστικής δυνάμεως, σηκώνονται όλοι και πιάνονται εις τον χορόν. Αυτό όμως δεν διαρκεί πολύ. Παραμερίζουν, κάθονται  εις τας θέσεις των και αφήνουν τους δύο πρώτους. Αρχίζουν τότε αυτοί να στριφογυρίζουν σαν Δερβισάδες πραγματικοί, αποσύρεται ο δεύτερος σε κακό χάλι και μένει ο πρώτος, ο κορυφαίος, να εξακολουθεί να στριφογυρίζει… Τα μαλλιά του είναι ανεμισμένα, τα μάτια του γιαλιά, τα χείλη του αφρισμένα,  καταπίπτει κι αυτός αναίσθητος εις τας αγκάλας των πιστών, λέγοντας ακαταλήπτους  λέξεις, προφητικές…»
Ένας άλλος περιηγητής  παρευρέθη στο χορό των Δερβίσηδων  που είχαν υποδεχθεί έναν γέροντα Δερβίση από τη Μέκκα με φήμη αγίου ανθρώπου. «Επηκολούθησε τότε δέησις εις τον Τεκέν και χορός θρησκευτικός, μέχρις ότου οι χορευταί  με αφρισμένα στόματα κατέπιπτον αναίσθητοι ενώ πολλοί πιστοί είχαν καταξεσχίσει τα ρούχα των»

Ο ξένος περιηγητής φεύγει καταζαλισμένος υπερπηδά την μεγάλη σειρά  που σχημάτισαν τα παπούτσια των πιστών ( που βγάζουν για να μπουν στην ιερή αίθουσα). Βγαίνοντας στο πάνω μέρος της θύρας του Ανδρονικείου παρετήρησε σε κόκκινη επιφάνεια  με μεγάλα  ωραία μαύρα γράμματα, την επιγραφή « ένας είναι ο Αλλάχ». Μέσα, πολύχρωμα καντηλάκια φωτίζουν επιγραφές από ρητά του Κορανίου στους τοίχους, καθώς επίσης την ιερή σημαία, την ιερή σπάθη και  τον νεροχύτη με διαυγέστατο νερό και δίπλα του να κρέμεται καθαρότατο προσόψιο… Και όλα αυτά, γιατί τα μεσάνυχτα θα έλθει αθέατος ο Καράμπαμπας να πλυθεί…
Με αυτόν τον τρόπο λατρείας, χρησιμοποιούσαν οι μωαμεθανοί το Ωρολόγιο. Όπως είναι λανθασμένη η ονομασία του Ωρολογίου σε Ναό του Αιόλου, το ίδιο λανθασμένη είναι και η άποψη ότι εκεί ήταν ο τάφος του Σωκράτους. Η αντίληψη αυτή επικράτησε κυρίως κατά τον Μεσαίωνα χωρίς όμως να διατηρηθεί.