Μάρκος Τρούλης
Ο μακαρίτης Νεοκλής Σαρρής εξέφραζε την άποψη ότι «η μη επίλυση του «Ανατολικού ζητήματος» και η επ’ αόριστο παράταση του «δόγματος της ακεραιότητας της Οσμανικής Αυτοκρατορίας», έννοιες συνδεόμενες απόλυτα μεταξύ τους, συντελούν ώστε η σύγχρονη Τουρκία να λειτουργεί ως εμβόλιμο κράτος». Τα χαρακτηριστικά της δομής του διεθνούς συστήματος, τα γεωπολιτικά δεδομένα και οι προτεραιότητες των μεγάλων δυνάμεων συντελούν από κοινού ώστε η Τουρκία να επιτελεί διαχρονικά έναν πολύ συγκεκριμένο ρόλο.
Ο εν λόγω ρόλος συνυφαίνεται με τη διαρκή προσπάθεια ανάσχεσης των ρωσικών-σοβιετικών αξιώσεων καθόδου στις «θερμές θάλασσες» είτε ως «εμβόλιμο κράτος» είτε ως «ανάχωμα» είτε ως «κομβικό κράτος». Επί του συγκεκριμένου δεδομένου οικοδομήθηκε τόσο η σχέση της Τουρκίας με την Ρωσία όσο και η σχέση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ ως άμεσα ενδιαφερόμενες για το ρόλο της Μόσχας στην περιφέρεια της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Η ρωσοτουρκική σχέση, δηλαδή, ιστορικά ετεροκαθορίζει τη σημασία και τη θέση της Άγκυρας στο διεθνές και στο περιφερειακό στερέωμα.
Ο εν λόγω ρόλος συνυφαίνεται με τη διαρκή προσπάθεια ανάσχεσης των ρωσικών-σοβιετικών αξιώσεων καθόδου στις «θερμές θάλασσες» είτε ως «εμβόλιμο κράτος» είτε ως «ανάχωμα» είτε ως «κομβικό κράτος». Επί του συγκεκριμένου δεδομένου οικοδομήθηκε τόσο η σχέση της Τουρκίας με την Ρωσία όσο και η σχέση της Τουρκίας με τις ΗΠΑ ως άμεσα ενδιαφερόμενες για το ρόλο της Μόσχας στην περιφέρεια της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Η ρωσοτουρκική σχέση, δηλαδή, ιστορικά ετεροκαθορίζει τη σημασία και τη θέση της Άγκυρας στο διεθνές και στο περιφερειακό στερέωμα.
Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου η Τουρκία ανησύχησε για την παύση της δυνατότητάς της να είναι πολύτιμη για τους Δυτικούς.
Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ θα της αφαιρούσε τον ψυχροπολεμικό ρόλο του κράτους εμπροσθοφυλακής (frontier state). Ωστόσο, η εν λόγω εξέλιξη μετετράπη γρήγορα σε πλεονέκτημα, με την Τουρκία να αρχίζει να εκδιπλώνει το ρητορικό αφήγημα του νεοοθωμανισμού στην πράξη όσον αφορά τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο. Βέβαια, στην περίπτωση της Ελλάδας αυτή η εκδίπλωση είχε συντελεστεί επανειλημμένα, με σημαντικότερα παραδείγματα τους διωγμούς των Ελλήνων της Πόλης, τις κρίσεις στο Αιγαίο και, φυσικά, την εισβολή στην Κύπρο.
Τι αλλάζει, λοιπόν, με το πέρασμα του χρόνου; Ίσως η αποδυνάμωση της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια, ίσως η αντίστοιχη ισχυροποίηση της Τουρκίας, ίσως η μείωση των απειλών εις βάρος της Τουρκίας, ίσως το ιδεολογικό πλαίσιο άσκησης εξουσίας από πλευράς του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, ίσως όλα τα παραπάνω μαζί έχουν καταστήσει την Άγκυρα ένα εκτός ελέγχου φορτηγό, που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
Πρώτο στοιχείο μεταλλαγής είναι η αμφισβήτηση των Συνθηκών. Οι τουρκικές αξιώσεις συνδέονταν πάντοτε με την εκούσια ή ακούσια λανθασμένη ερμηνεία των Συνθηκών.
Πλέον ο Ερντογάν μιλά ανοιχτά για διεθνείς Συνθήκες οι οποίες, κατά τον ίδιο, δεν αντικατοπτρίζουν το συσχετισμό ισχύος ή τις ιστορικές μνήμες του. Τα Ίμια, το 1996, αμφισβητούνταν με νομικοφανή επιχειρήματα. Τα Ίμια, το 2016, αμφισβητούνται χωρίς επιχειρήματα αλλά απλά με διακηρύξεις όπως «είναι δικά μας». Δεν τηρούνται ούτε τα προσχήματα, δεν υπάρχει καμία αγωνία διεθνούς νομιμοποίησης, αλλά ούτε και εσωτερικής νομιμοποίησης έναντι μιας αντιπολίτευσης που ζητά περισσότερα, και έναντι μιας κοινής γνώμης που δεν έχει θεσμικό αποκούμπι στη Δικαιοσύνη, στα ΜΜΕ ή ακόμη και στο στρατό.
Δεύτερο στοιχείο μεταλλαγής προκύπτει από τις δηλώσεις του Ερντογάν στις 4 Δεκεμβρίου, προτρέποντας τους Τούρκους «να πουλήσουν τα ευρώ και τα δολάρια που κατέχουν και να αγοράσουν τουρκικές λίρες και χρυσό». Η Τουρκία, δηλαδή, αυτονομείται στρατηγικά επιδιώκοντας την ενίσχυση των εσωτερικών συντελεστών ισχύος της και την υλοποίηση των νεοοθωμανικών αξιώσεων χωρίς απαραίτητα την πρόσδεσή της στο αμερικανικό άρμα. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι οι εξωτερικοί εχθροί της Τουρκίας δεν κατάφεραν να «την νικήσουν με τεθωρακισμένα», και τώρα επιχειρούν να την αλώσουν με οικονομικά μέσα.
Επί του πρακτέου, στις 5 Δεκεμβρίου ο πρωθυπουργός Γιλντιρίμ ταξίδευσε στη Ρωσία με εντολή να ενισχύσει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις στη βάση της χρήσης τουρκικής λίρας και ρουβλιού.
Ας σημειωθεί εδώ ότι η ενέργεια δεσπόζει στα εμπορευόμενα προϊόντα μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας. Ας υπενθυμιστεί, επίσης, ότι η τελευταία απόφαση του Σαντάμ Χουσεΐν ήταν η απαγκίστρωση του εμπορίου πετρελαιοειδών από το δολάριο, ενώ η πρώτη απόφαση της πρώτης ιρακινής κυβέρνησης μετά την αμερικανική επέμβαση ήταν η επιστροφή στο δολάριο. Δεδομένων των αναλογιών, ας εκτιμηθεί η απόφαση του Ερντογάν όπως επίσης και η χρονική συγκυρία της απροκάλυπτης εκδήλωσης του αναθεωρητισμού του σε μια περίοδο που η εξουσία στις ΗΠΑ είναι σε μετάβαση.
Ενδιαφέρον άρθρο,κυρίως γιατί αποδομεί ψευδαισθήσεις δεκαετιών...Κυρίως όμως χαίρομαι που νέα παιδιά,όπως ο συντάκτης,επικαλούνται τον αείμνηστο Ν.Σαρρή!
ΑπάντησηΔιαγραφή