Πώς θα απαντήσει το Ιράν στις νέες κυρώσεις

Djavad Salehi-Isfahani 

Το καθεστώς της Τεχεράνης βρίσκεται σε δύσκολη θέση, ενώ οι σκληροπυρηνικοί ζητούν «οικονομία η οποία θα αντιστέκεται» στη Δύση

Ιρανοί καίνε αμερικανικές σημαίες μετά την απόφαση Τραμπ να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά

Από τον Δεκέμβριο του 2017 το ιρανικό νόμισμα, ριάλ, είχε χάσει το ένα τρίτο της αξίας του. Και στις 10 Απριλίου, εξαιτίας της υποτίμησης αυτής, η ιρανική κυβέρνηση αποφάσισε να διακόψει τις αγοραπωλησίες σε ξένο νόμισμα στο εσωτερικό της χώρας και να απαγορεύσει την κατοχή ξένου κεφαλαίου άνω των 10.000 ευρώ.
Αυτή ήταν μια ριζική αλλαγή πλεύσης, ύστερα από τρεις δεκαετίες χάραξης μιας φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής με την οποία η Τεχεράνη είχε ανοιχθεί προς τον κόσμο, επιτρέποντας τέτοιου είδους συναλλαγές στον ιδιωτικό τομέα, ακόμα και μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό.Σήμερα, μετά την ανακοίνωση του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία-ορόσημο του 2015 για τα πυρηνικά - γνωστή ως Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) -, η χώρα έχει κάθε λόγο να ανησυχεί και να προσαρμόζεται παράλληλα σε έναν κόσμο όπου η προοπτική της προσέγγισης με τη Δύση απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο.

Οι νέες κυρώσεις από τις ΗΠΑ έχουν ήδη δημιουργήσει κρίση στο εγχώριο νόμισμα. Και δεδομένου ότι το Ιράν ήρθε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα σχεδόν έναν χρόνο ύστερα από μια προηγούμενη κατάρρευση συναλλαγματικών ισοτιμιών τον Οκτώβριο του 2012, δεν είναι εντελώς παράλογο να πιστεύει κανείς ότι η Τεχεράνη θα υποκύψει εν τέλει στις απαιτήσεις του Τραμπ για περαιτέρω περιορισμούς στο πυρηνικό της πρόγραμμα.

Ωστόσο το 2018 δεν είναι το ίδιο με το 2012. Οι Ιρανοί σήμερα είναι λιγότερο αισιόδοξοι για την αποκατάσταση των σχέσεων με τη Δύση. Οπως αναφέρουν αναλυτές, θα είναι αδύνατον οι ηγέτες του θεοκρατικού καθεστώτος να δικαιολογήσουν περαιτέρω παραχωρήσεις.

Οι Ιρανοί είναι εξίσου απαισιόδοξοι ως προς την ικανότητα του ιρανού προέδρου να προσφέρει μεγαλύτερη ευημερία, κάτι που φάνηκε και από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη διάρκεια του περασμένου Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου. Και καθώς ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί βλέπει ότι οι ελπίδες του για μεταρρυθμίσεις στην αγορά και για στενότερη προσέγγιση με τη Δύση πέφτουν στο κενό, ίσως αναγκαστεί να αλλάξει πορεία, στρεφόμενος προς Ανατολάς.

Η προοπτική αυτή φαντάζει ιδανική για τους σκληροπυρηνικούς στην Τεχεράνη που αντιδρούν σθεναρά στις μεταρρυθμίσεις του ιρανού προέδρου. Αυτό που προτείνεται ως εναλλακτική είναι μια «οικονομία η οποία θα αντιστέκεται» στη Δύση, θα βασίζεται στην υποκατάσταση των εισαγωγών και θα ευνοεί τις εγχώριες επενδύσεις έναντι των ξένων.

Η πρόταση που είχε φέρει αρχικά στο τραπέζι ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης της χώρας Αλί Χαμενεΐ το 2012, και σήμερα κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος, θα βοηθήσει το Ιράν να μειώσει την εξάρτησή του από τις δυτικές οικονομίες πρωτίστως, αλλά και να ενισχύσει την ανθεκτικότητά του έναντι των διεθνών κυρώσεων.

Μέχρι πρότινος η συνθήκη αυτή δεν ήταν απαραίτητη, καθώς η άρση των κυρώσεων είχε δώσει ανάσα στην ιρανική οικονομία και στην ανάπτυξη, η οποία άγγιξε ακόμα και το 12,5%. Το 2017 ωστόσο οι ρυθμοί έκαναν βουτιά στο 4%, ενώ αναμένεται να παραμείνουν χαμηλοί για τα επόμενα χρόνια, την ώρα που και η ανεργία βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ, ειδικά για τους νέους ανώτερου μορφωτικού επιπέδου. Ταυτόχρονα, και το τραπεζικό σύστημα του Ιράν παραμένει αφερέγγυο, με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που σωρεύθηκαν στη διάρκεια της άνθησης αγοράς ακινήτων τη δεκαετία του 2000 να δημιουργούν ένα ασφυκτικό περιβάλλον για τις τράπεζες.

Μέρος της ευθύνης για αυτή την παρούσα κατάσταση οφείλεται στο οικονομικό επιτελείο του προέδρου Ροχανί. Στην πραγματικότητα όμως ο ίδιος που «κρατούσε το κλειδί της ευημερίας», όπως του άρεσε να λέει στην προεκλογική του εκστρατεία το 2013, δεν κατάφερε να εντοπίσει την κλειδαρότρυπα εγκαίρως.

Ο κ. Djavad Salehi-Isfahani είναι καθηγητής Οικονομικών της Πολυτεχνικής Σχολής Virginia Tech, συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings και ερευνητής στο Φόρουμ Οικονομικών Ερευνών (ERF) στο Κάιρο

BHMA